به گزارش مشرق، عرض
نمی‌کنیم که وقتی امام جماعت شدیم، از همه کارهای دیگر دست برداریم؛ نه،
می‌تواند انسان به‌قدر ظرفیّت خود به کارهای دیگر علمی یا غیرعلمی بپردازد،
لکن حق مسجد باید ادا بشود. از قبل از وقت شروع نماز انسان برود مسجد با
طمأنینه، با سکون نفس آماده نماز بشود، نماز را با کیفیّت خوب بخواند. بعد
اگر برنامه حرف‌زدنی دارد، برگردد طرف مردم و با مردم حرف بزند، برای
مردم تبیین بکند؛ برنامه‌های گوناگونی که در مساجد بحمدالله شماها دارید.
زمان ما، آن زمانی که بنده مثلاً در مشهد امامت جماعت می‌کردم و مسجد
می‌رفتم، خیلی کارها معمول نبود، بلد نبودند یا بلد نبودیم این کارها را.
هر کاری می‌کردیم، نو به‌حساب می‌آمد. امروز بحمدالله این کارها رایج است.
اینکه بین دو نماز یا بعد از نماز، امام جماعت بِایستد یا برود روی منبر با
مردم حرف بزند یا اینکه مثلاً فرض کنید تخته‌سیاه در مسجد ببرند، حدیث
بنویسند، برای مردم تبیین بکنند، یا بنشینند با جوان‌های مسجد حلقه معرفتی
تشکیل بدهند، تبیین کنند، سؤالاتشان را بشنوند، این کارها حالا آن‌طور که
انسان احساس می‌کند از گزارش‌ها و از حرف‌ها رایج است، آن زمان رایج نبود.
(سخنراني مقام معظم رهبري در ديدار با ائمه جماعت استان تهران،31 مرداد95)
بر پایی مسجد درهر محله و نقطه‌ای یکی از ابتکارات دین مبین اسلام است،برای اینکه هر آینه امکان دور هم جمع شدن مومنین و بهره‌گیری از فکر، دانش و مشاوره یکدیگر وجود داشته باشد. اتفاقا در جنگ نرم نیز دشمن بیش از هر چیز از همین حرکت گردهم آمدن مومنین بویژه جوانان هراس دارد و سعی می‌کنند جوانان صاحب اندیشه و استعداد را جذب سایر محافل کنند. بنابراین برنامه‌ها در مساجد باید مطابق فکر مخاطبین جوان تحصیل‌کرده که به مسجد وارد می‌شوند، به روز و از جانب افراد تحصیل‌کرده اجرا شود.امام جماعت آگاه و تحصیل‌کرده در جهت جذب جوانان مسجدی بی‌شک برکات انس با مسجد را دو چندان خواهد کرد.
تفاوت اسلام مقتدر با اسلام سکولار
اسلام سکولار و محصور در عبادات - چه فردی و چه دسته جمعی حتی اگر طرفداران فراوانی داشته باشد، مورد خصومت سلطه‌گران نیست، آنچه زورگویان جهانی با آن دشمنی دارند، اسلام مقتدر است که نظام سیاسی - اجتماعی تشکیل می‌دهد و ملت‌ها را به سمت سعادت حقیقی دنیا و آخرت هدایت می‌کند. (سخنراني مقام معظم رهبري در ديدار با ائمه جماعت استان تهران،31 مرداد95)
حجت الاسلام مختارنوبختی امام جماعت مسجد جابری (شرق تهران) درباره چالش‌های پیش روی فعالیت‌ها و برنامه‌های مسجد به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید:« اگر برای رسیدگی به امور مساجد مرکزیتی به وجود بیاید، بخش اعظم مشکلات حل خواهد شد. بیست سال پیش آیت‌الله مهدوی کنی به این مهم اشاره کردند؛ مساجد نباید مثل گوشت قربانی هر تکه شان دست یکی باشد. اینگونه کارها و برنامه‌ها به ثمر نمی‌رسند.»
وی گله مندانه می‌گوید: «من یک‌بار ارگان‌ها و نهادهای متولی امور مساجد را شمردم و دیدم دست کم هفده نهاد متولی وجود دارد! هر بار که یک سری برنامه‌هایی را برای به اجرا درآوردن در مسجد طراحی می‌کنیم، علی‌رغم اینکه ارگان‌های متولی امور مساجد ردیف بودجه‌ای برای فعالیت‌های مسجدی دارند، وقتی می‌خواهند هزینه کنند، به موقع بودجه را پرداخت نمی‌کنند. ما برنامه‌ریزی می‌کنیم تا کار فرهنگی انجام دهیم، اما بودجه خودمان را به خومان نمی‌دهند. اینگونه کارها روی زمین می‌ماند.»
امام جماعت مسجد جابری برای جذب بیشتر جوانان به مسجد حضور پررنگ و ثمر بخش امام جماعت را مهم ارزیابی کرده و می‌گوید: «کارکردن با جوانان تخصص خودش را می‌طلبد. اگرلازم است باید از نیروهای جوان متخصص نیز استفاده شود.»
وی در پاسخ به این سؤال که فعالیت‌های سیاسی مسجد باید بر چه منوالی باشد؟ می‌گوید: «اگر بتوانیم معارف ناب اسلامی را در بین مسجدی‌ها بویژه جوانان تبیین کنیم، درحقیقت تمیز دادن سره از ناسره را به آنها آموزش داده‌ایم. وقتی آنها ملاک‌ها و معیارهای تشخیص را بدانند، دیگر به راحتی جذب دام‌های سیاسی غیرخودی نمی‌شوند. برای مثال با تفسیر آیات برخورد با دشمنان می‌توان به جوانان گوشزد کرد که دشمن کیست؟ یا آیاتی که در مورد برخورد با دشمنان آورده شده به ما یادآور می‌شود که از دسیسه‌های دشمنان غافل نباشیم. آیاتی که از نفاق و منافقین صحبت می‌کند، مصداق دیگری است. ما هم در قبل و هم در بعد از انقلاب اسلامی با منافقین درگیر بودیم. قبل از انقلاب می‌خواستند مسیر انقلاب را تغییر دهند. بعد از پیروزی انقلاب می‌خواستند حکومت اسلامی را خدشه‌دار کنند و امروز چهره نفاق به گونه دیگری خودش را می‌نمایاند. ممکن است منافق در ظاهر ولایت‌پذیر به نظر برسد، اما عملش ضد رهبری و برخلاف آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی باشد.»
ابتکار زیبای اسلام برای شکل دادن به اجتماعات مردم
ابتکار زیبای اسلام برای شکل دادن به اجتماعات مردم و همچنین ارتباطات آنان طبق تعبیر مقام معظم رهبری بر محور ذکر، نماز و یاد خدای متعال می‌باشد که آن را به مرکزی برای مشورت، همکاری و تصمیم در مسائل مهم اجتماعی، سیاسی و نظامی قرار داده است.
سید کاظم بدری، پژوهشگر و استاد دانشگاه در گفت و گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «اهمیت بُعد سیاسی مسجد در آن حد است که شارع مقدس و رسول الله(ص) از ابتدا با تاکید بر این بُعد،مسجدی را که فاقد توجه به این مهم است، مسجد سکولار می‌نامد. نمونه این مسجد در تاریخ اسلام مسجد ضرار بوده که پیامبراعظم(ص) آن را تخریب و مسجد مقتدر مدینه را بنیان می‌نهد. مسجد مدینه منشأ بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مهم در عرصه اجتماعی و نظامی و علی‌الخصوص سیاسی بوده است. حتی در زمان بعد از رسول‌الله چه در زمان خلفای سه‌گانه و چه در زمان حکومت امیرالمومنین (ع) مسجدی، مسجد مقتدر شناخته می‌شده که در تمامی ابعاد سیاسی، نظامی و اجتماعی فعال بوده است. اما در زمان حال نیزبا توجه به ابتکار زیبای رسول گرامی اسلام(ص) باید مساجد مرکز تصمیم گیری‌های مهم در عرصه سیاسی و اجتماعی باشد، مخصوصا که دشمن در زمینه سکولار کردن مردم و همچنین ترویج بی‌دینی بسیارهزینه پرداخت می‌کند،باید به مساجد نگاه ویژه‌ای داشت.»
وی ادامه می‌دهد: «وقتی به تاریخ نگاهی گذرا می‌کنیم، در می‌یابیم که در برهه قبل و بعد از انقلاب اسلامی (در زمان جنگ تحمیلی) درعرصه سیاسی و نظامی و اجتماعی مهم‌ترین نقش را مساجد داشته‌اند که این دوره‌ها را می‌توان دوره‌های اعتلای مساجد و نقش پررنگ آن در این برهه‌های تاریخی را مورد ستایش قرار داد، اما در زمان بعد از این برهه‌ها و در زمان حال این نقش مقداری از رنگ زیاد خود را از دست داده است که این جریان باعث مطالبات خاص مقام معظم رهبری از مساجد شده است. از کلام روشنگرایانه ایشان برمی آید که رهبری معظم انقلاب خواستار بازگشت مساجد به همان دوران پر رونق قبل خود هستند، فلذا در صحبت‌های خود در جمع ائمه جماعات تهران به نقش پر رنگ مساجد در قبل پرداخته‌اند و نیز حتی اهداف ساخت مساجد از طرف رسول الله (ص) را متذکر می‌شوند و ائمه جماعات و مومنین را تشویق به برگرداندن مساجد به زمان اعتلای آنها می‌کنند.»
تشویق برترین‌های مسجدی و الگوسازی دربین جوانان
سید کاظم بدری پژوهشگر و استاد دانشگاه جهت پر رنگ شدن نقش مساجد در جامعه امروز راهکارهایی را ارائه داده و می‌گوید: «درمرحله اول باید گزینش مومنین و مخصوصا جوانان مومن وانقلابی و با بصیرت جهت انجام فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی در مساجد جهت تشکیل کادری مجرب انجام بپذیرد و شورای فرهنگی سیاسی مساجد را شکل دهند. میدان دادن و به کارگیری این افراد و جوانان انقلابی درانجام کارهای مسجدی مخصوصا فعالیت‌های فرهنگی بسیار حائز اهمیت است. پشتیبانی ائمه جماعات ازجوانان انقلابی در جمع مومنین نمازگزار و اطمینان بخشی به مردم جهت سهیم کردن جوانان دیگر در جمع شورای فرهنگی- سیاسی مساجد و علی‌الخصوص آوردن و آشنا کردن کودکان و نوجوانان با مساجد که با هنر امام جماعت و این جمع - شورای فرهنگی سیاسی مساجد - میسرخواهد شد، نسل آینده این کشور را نسلی مومن، انقلابی و با بصیرت تربیت می‌کند.»
وی در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های فرهنگی و اجرایی جامعه در جهت محور قرار دادن مساجد برای برگزاری برنامه‌های فرهنگی و کمک این ارگان‌ها برای کشاندن فعالیت‌های فرهنگی به مساجد می‌تواند راهکار موثر دیگری در جذب جوانان به مسجد باشد. در صورت امکان بودجه‌هایی برای انجام فعالیت‌های این حلقه‌ها و هسته‌ها اختصاص پیدا کند تا این برنامه‌ها به نحو احسن انجام شوند. در نظر گرفتن تسهیلات برای فعالیت این هسته‌ها و حلقه‌ها در جهت بهتر انجام شدن فعالیت‌های آنان موثر خواهد بود.»
این پژوهشگر به بیان چند راهکار دیگر در جهت رونق گرفتن فعالیت‌های فرهنگی وسیاسی مساجد پرداخته و می‌گوید: «معرفی مساجد برتر که بهتر است از آنها به عنوان مساجد شاخص در جامعه یاد شود. این حرکت باعث تشویق دیگر مساجد می‌شود. معرفی ائمه جماعات شاخص که در خصوص جذب جوانان به مسجد با برنامه‌های ابتکاری و خلاقانه تلاش دو چندانی داشته‌اند، از طریق رسانه صدا و سیما و رسانه‌های نوشتاری و فضاهای مجازی می‌تواند موجی بیافریند.از نیروهای متعهد، معتقد، ولایی و بسیجی به عنوان بازوی اجرایی ائمه جماعات می‌توان استفاده بیشتری داشت تا بصیرت ولایی بیشتری در بین جوانان نهادینه شود.»
مسجد باید به فعالیت‌های فرهنگی جهت بدهد
دكتر سعيد بهرام، محقق و پژوهشگر فرهنگي با استناد به سخنان مقام معظم رهبری درباره اهمیت و کارکردهای مساجد، توضیح می‌دهد: «وقتي حضرت آقا تذكر دادند كه مساجد هسته مقاومت فرهنگي هستند يعني چه؟ منظور از اين جمله اين است كه مساجد بايد به جايگاهي برسند كه به همه مراكز و فعاليت‌هاي فرهنگي سطح جامعه ما خط بدهند. مساجد آنقدر بايد حضور فعال و مؤثر داشته باشند كه بتوانند به حركت‌هاي فرهنگي جامعه جهت بدهند. البته ما بايد حتي ديدمان را نيز نسبت به فرهنگ و فعاليت‌هاي فرهنگي اصلاح كنيم.»
وی ادامه می‌دهد: «وقتي حضرت آقا تأكيد مي‌كنند كه فرهنگ به مثابه هوايي است كه استشمام مي‌كنيم، پس نبايد فعاليت‌هاي فرهنگي را محدود به چند كلاس و برنامه سطحي كرد.
مسجد بايد هسته و قطب فعاليت‌هايي شود كه در زندگي و كار روزمره مردم جاري باشد؛ سؤال اين است آيا مساجد ما واقعاً امروز چنين جايگاهي دارند؟ با خودمان كه تعارف نداريم، واقعاً اينطورنيست و خیلی باید در این زمینه کار و تلاش کنیم.»
حجت‌الاسلام صالحیان رئیس ستاد سیاستگذاری ائمه جمعه و جماعات استان اصفهان می‌گوید: «هیئت امناء باشد، هیئت امنا و روحانی مسجد باید همه سنین و مردم را شناسایی و برای آنها برنامه داشته باشد. مردم باید بدانند اصل تأسیس مسجد برای چیست؟ مسجد یک دانشگاه محلی است و اولویت‌های کاری در مسجد کار تربیتی و فرهنگی است که لازمه آن برنامه‌ریزی برای فراهم کردن شرایط لازم برای رشد اخلاقی و دینی مردم است. باید بگذاریم حرمت مسجد شکسته نشود، مسجد حریم دارد، خط قرمز دارد، نباید مسجد را بی‌خاصیت و هر حرف و مسئله‌ای را در آن دنبال کرد. مسجد محل تربیت است، و اصولا دانشگاهی است، باید هر کسی با هر سن و سال و سلیقه‌ای به مسجد بیاید و از مسجد لذت ببرد. حداقل در ماه یک بار با حضور امام جماعت مسجد برای برنامه‌های مسجد تصمیم بگیریم، اداره مسجد سلیقه‌ای نیست بلکه علمی و مشورتی است، باید کارهای مسجد برنامه‌ریزی شده و مرتب باشد. برای جذب جوانان به مساجد باید با کمک مجموعه‌های فرهنگی مساجد، کانون‌های فرهنگی و پایگاه‌های بسیج امور مسجد را مدیریت کرد و امام جماعت که در حقیقت با اذن ولایت فقیه در مسجد حضور دارد باید مسائل را اداره و هدایت کند.»
